„Odnalezione Dziedzictwo” to projekt realizowany na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej przez Fundację Ari Ari, który rozpoczął się ponad cztery lata temu. Jego głównym założeniem jest ochrona dziedzictwa kulturowego, w regionie historycznie silnie związanym z obecnością społeczności żydowskich, ewangelickich i prawosławnych.

Prace dokumentacyjno-porządkowe prowadzone w 2013 roku na cmentarzach ewangelicko-augsburskich, wspierane są przez  konserwatorów zabytków – dra Marka Kołyszko i Michała Oleksego. Dzięki ich pomocy udało się dokonać renowacji kilku nagrobków oraz bramy cmentarnej w Mursku k. Smólnika. W tym roku odnowiony został widniejący na niej niegdyś napis, fragment z ewangelickiej pieśni: „Bedenke, Mensch, das Ende, bedenke deinen Tod!” („Zastanawiaj się, człowieku, nad końcem, zastanawiaj się nad swoją śmiercią!”). Uroczyste odsłonięcie odrestaurowanych fragmentów murskiego cmentarza zaplanowane zostało wczesną jesienią. Specjalnie na tę okazję, mieszkańcy Smólnika, Murska i okolic przygotowują pod kierunkiem Mariana Szczepańskiego, znanego włocławskiego dyrygenta, chóralna prezentację całej pieśni.

Tegoroczne działania Fundacji skupiają się na kolejnych cmentarzach ewangelickich wymagających interwencji konserwatorskich. Wśród nich znalazł się m.in. cmentarz w Gnojnie, Rybitwach, Osieku, Łegu Witoszynie oraz Zuzałce. W realizacji projektu pomaga włocławska młodzież, mocno zaangażowana w akcję, dzięki germanistce Monice Eska-Kaszukowskiej z Włocławka.

– Praca na cmentarzach pomaga mi poznawać Kujawy od zupełnie innej strony, a jednocześnie dowiedzieć się czegoś więcej o historii mojego regionu. Tego nie uczą w szkołach, a szkoda. – mówi jedna z uczestniczek projektu.

Ogromna pomoc, szczególnie w przeprowadzaniu najcięższych prac porządkowych, nadeszła dzięki nawiązaniu współpracy z grupą „Tak Trzeba”, pod kierownictwem Anny Zglińskiej. Ponad dziesięć nagrobków na cmentarzach w Zuzałce i Łegu Witoszynie, zostało przez członków grupy odsłoniętych, oczyszczonych i ustawionych w sposób zapobiegający ich dalszemu niszczeniu.

Kolejne etapy pracy przywracających „odnalezione dziedzictwo”, to przede wszystkim zajęcie się cmentarzami nadwiślańskich wsiach Bógpomoż i Rybitwy (gm. Bobrowniki) oraz rozpoczęcie działań w Czuplach (gm. Bytoń). Cmentarze uporządkowane w tym roku zostaną ogrodzone i włączone w tworzony od kilku lat Kujawski Szlak Ewangelicki. Do końca tego roku przewidujemy ustawienie tablic informacyjnych, prezentujących najważniejsze fakty związane z oznakowanymi miejscami.

Projekt „Odnalezione Dziedzictwo” rozpoczął się w 2009 roku w ramach programu „Memoria” realizowanego przez Fundację Batorego i Fundację Pamięć, Odpowiedzialność, Przyszłość. Obecne  prace kontynuowane są dzięki wsparciu finansowemu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.