Pierwszy egzemplarz faksymile Biblii wrześniowej dla Kościoła

Podczas wernisażu wystawy w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego rzecznik prasowy Domu Emisyjnego Manuscriptum  Dorota Wójtowicz-Wielgopolan przekazała bp. Jerzemu Samcowi pierwszy egzemplarz faksymile Biblii Wrześniowej ks. dr. Marcina Lutra.
Ks. Luter przebywając na zamku w Wartburgu w Eisenach, jako protegowany elektora saskiego Fryderyka Mądrego, od maja 1521 do marca 1522 poświęcił się lekturze Pisma Świętego oraz nauce języka greckiego i hebrajskiego. Dla Lutra istotne stało się to, by kontakt ze Słowem Bożym miał każdy wierzący, dlatego podjął się przetłumaczenia Biblii na język niemiecki. W Wartburgu przygotował tłumaczenie Nowego Testamentu z języka greckiego. Warto przy tym wspomnieć, że nie było to pierwsze tłumaczenie, na przełomie XVI/XVI w. pojawiło się około 20 niemieckich wydań Biblii, ale nie cieszyły się zbytnią popularnością. Tymczasem przekład Lutra stał się bestellerem.

Nowy Testament nazwany Septemberbibel lub Septembertestament (Biblia wrześniowa lub Testament wrześniowy) został wydany w nakładzie 3000 egzemplarzy, co na owe czasy było bardzo znaczące i został wyprzedany w ciągu trzech miesięcy. Dlatego już w grudniu pojawiło się jego kolejne wydanie. Powodzenie przekładu Lutra związane jest z językiem jaki używał Reformator, to był język używany w mowie, a nie książkowy. Testament wrześniowy został wydany w wydawnictwie malarza, rysownika i drzeworytnika Lucasa Cranacha starszego.

Egzemplarz, z którego wykonano faksymile należał do ks. Jana Grammana (Poliandra) nazywanego przez Lutra apostołem Prus. Gramman urodzil się w Neustadt an der Aisch we Środkowej Frankonii w 1487 roku. Był rektorem w założonej przez augustianów Szkole św. Tomasza w Lipsku. Na stronę Lutra przeszedł podczas dysputy lipskiej. W 1526 roku, polecony przez Lutra, został duchownym w Kościele Staromiejskim w Królewcu – stolicy nowo powstałego państwa luterańskiego – Prus Książęcych. Znany jako wybitny humanista i autor poezji religijnej, zarówno w języku niemieckim jak i łacińskim. Brał czynny udział w zakładaniu Uniwersytetu w Królewcu przez księcia Albrechta Hohenzollerna, na którym wykładał, a także wspomógł nowo powstającą bibliotekę licznymi (1000 tomów) przekazanymi przez siebie księgami.

Księga, która była osobistą Biblią Johanna Grammana, trafiła do księgozbioru Albrechta Hohenzollerna w Królewcu, aby następnie zostać, wraz z resztą słynnej biblioteki pruskiego księcia, własnością Uniwersytetu w Toruniu. W egzemplarzu, który należał do samego Johanna Grammana tekst jest rozłożony czytelnie w jednej kolumnie. Układ strony jest przejrzysty dzięki temu, że pozostawiono na stronie wiele wolnego miejsca i szerokie marginesy. W wielu miejscach widać odręczne notatki Grammana – być może powstałe przy konsultacjach z samym Marcinem Lutrem.

Faksymile zostało oprawione we współczesną okładkę menniczą. W stylizowanej neogotyckiej arkadzie na wzór baldachimu z pomnika Marcina Lutra w Wittenberdze znajduje się Róża Lutra,, a w tle są tle inicjały M. L.

zdjęcia: Aldona Karska